1.

Praca z młodzieżą to szeroki termin obejmujący zróżnicowane działania o charakterze społecznym, kulturalnym, edukacyjnym, środowiskowym i/lub politycznym, realizowane przez młodych ludzi, z młodymi ludźmi i na rzecz młodych ludzi, zarówno w grupach, jak i indywidualnie. Praca z młodzieżą wykonywana jest przez osoby pracujące z młodzieżą zawodowo i odpłatnie lub w ramach wolontariatu i opiera się na procesach uczenia się pozaformalnego i nieformalnego skupionych na młodych ludziach przy ich dobrowolnym uczestnictwie. Praca z młodzieżą jest przede wszystkim praktyką społeczną bazującą na współpracy z młodymi ludźmi i społeczeństwami, w których żyją. Jej celem jest ułatwienie młodym ludziom aktywnego udziału i integracji w ich społecznościach oraz wspomaganie ich w podejmowaniu decyzji (1).

2.

Choć panuje powszechna zgoda co do podstawowej funkcji pracy z młodzieżą, praca ta przybiera bardzo różne formy w różnych państwach członkowskich UE, ma różne definicje i opisy oraz wiąże się z różnymi wyobrażeniami, tradycjami, interesariuszami i praktykami. Odbywa się w różnych formach i miejscach (2). Praca z młodzieżą w istotny sposób wpływa na rozwój osobisty i społeczny młodych ludzi, na ich uczestnictwo w życiu społecznym oraz na zmiany życiowe, przez które przechodzą. Jest adresowana do wszystkich młodych ludzi, w tym do tych, którzy mniej angażują się w życie społeczne, mają mniejsze szanse i/lub mogą nie w pełni uczestniczyć w życiu politycznym i społecznym z powodu barier indywidualnych lub strukturalnych (3) lub też z powodu dyskryminacji.

3.

Młodzi ludzie dobrowolnie angażują się – w sposób zorganizowany lub w ramach samoorganizacji – w działalność organizacji i stowarzyszeń młodzieżowych, w inicjatywy młodzieżowe lub inne otwarte formy i w ten sposób przyczyniają się do rozwoju społeczeństwa na wszystkich poziomach. Praca z młodzieżą odgrywa kluczową rolę we wspieraniu tego zaangażowania. To sposób na dotarcie do małych, odległych społeczności i na promowanie dialogu z młodymi ludźmi w formie otwartej i dostępnej dla wszystkich.

4.

Praca z młodzieżą pozwala młodym ludziom poznawać w teorii i w praktyce uniwersalne wartości, takie jak prawa człowieka, równość płci, demokracja, pokój, pluralizm, różnorodność, inkluzywność, solidarność, tolerancja i sprawiedliwość.

5.

Praca z młodzieżą to odrębna dziedzina i ważne środowisko socjalizacji pozaformalnej i nieformalnej. Jest wykonywana przez szeroką wspólnotę praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą (4). Praca z młodzieżą ma na względzie indywidualne potrzeby i wymagania młodych ludzi i bezpośrednio odpowiada na wyzwania, z którymi mierzą się oni dziś w życiu społecznym. Istotnym komponentem pracy z młodzieżą jest tworzenie w społeczeństwie bezpiecznych, dostępnych, otwartych i autonomicznych przestrzeni dla młodych ludzi oraz przyjaznego otoczenia sprzyjającego uczeniu się poprzez praktykę. Udział młodych ludzi w kształtowaniu i realizacji pracy z młodzieżą ma zasadnicze znaczenie dla tego, by organizacje, programy i działania były adekwatne i dostosowane do potrzeb i aspiracji młodych ludzi.

6.

Praca z młodzieżą pomaga młodym ludziom uczyć się i angażować, a tym samym promuje świadomość demokratyczną i europejską aktywność obywatelską.

7.

Podczas II Europejskiej Konwencji w sprawie Pracy z Młodzieżą, która odbyła się w 2015 r., interesariusze starali się wypracować wspólne europejskie pojęcie tego, czym jest praca z młodzieżą, i opisać jej podstawowe funkcje względem młodych ludzi: tworzenie przestrzeni dla młodych ludzi i budowanie mostów w ich życiu.

8.

W ostatnich dekadach praca z młodzieżą stała się odrębną dziedziną prac podejmowanych przez młodych ludzi, z młodymi ludźmi i na rzecz młodych ludzi na szczeblu europejskim. W niektórych państwach członkowskich praca z młodzieżą jest już dziedziną ugruntowaną. Jednak aby w pełni zbadać jej potencjał, należy bardziej rozwinąć zdolności.

9.

Źródłem wielu ostatnich zmian w tej dziedzinie jest wspólnota praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą. Zmiany zostały zainicjowane przez szerokie grono interesariuszy, którzy uczestniczą w odpowiadaniu na konkretne potrzeby w dziedzinie pracy z młodzieżą. Zmiany te odzwierciedlają ogromną różnorodność pracy z młodzieżą i jej różne tradycje w poszczególnych państwach członkowskich.

10.

Praca z młodzieżą w Europie nadal wiąże się z licznymi wyzwaniami:

11.

Zarówno w strategii UE na rzecz młodzieży (2019–2027), jak i w strategii Rady Europy w sektorze młodzieży 2030 apeluje się o opracowanie europejskiego programu pracy z młodzieżą. W ramach tego apelu strategia UE zachęca do poszukiwania dalszych synergii z pracami prowadzonymi w tej dziedzinie przez Radę Europy. Pozwoliłoby to budować wzajemną współpracę i tworzyć synergie między UE a Radą Europy w celu dalszego rozwijania praktyk i polityk w dziedzinie pracy z młodzieżą.

12.

Europejski program pracy z młodzieżą (zwany dalej „programem”) to strategiczne ramy wzmacniania i rozwijania jakości, innowacyjności i uznawalności pracy z młodzieżą. Reprezentuje on podejście ukierunkowane na dalszy rozwój opartej na wiedzy pracy z młodzieżą w Europie oraz na łączenie decyzji politycznych z ich praktyczną realizacją. Program charakteryzuje się skoordynowaną współpracą interesariuszy na różnych szczeblach i w różnych obszarach pracy z młodzieżą i ma wzmocnić także pracę z młodzieżą jako odrębną dziedzinę prac, która byłaby równorzędna wobec innych dziedzin polityki.

13.

Na program składają się następujące elementy:

14.

Promować dalszy rozwój i wzmacnianie jakości, innowacyjności i uznawalności pracy z młodzieżą i – w partnerstwie ze wspólnotą praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą – doskonalić ramy, w kontekście których praca ta się odbywa, na wszystkich szczeblach, w tym poprzez współpracę międzysektorową i podejścia oparte na dowodach.

15.

Zwrócić szczególną uwagę na realizację programu jako element strategii UE na rzecz młodzieży i w miarę możliwości w pełni uwzględniać polityki pracy z młodzieżą na wszystkich szczeblach polityki młodzieżowej i w odnośnych strategiach (krajowych, regionalnych i lokalnych) w państwach członkowskich.

16.

Zapewnić istnienie trwałych struktur i dostępność odpowiednich zasobów z myślą o dobrej jakościowo pracy z młodzieżą, tak by wszyscy młodzi ludzie mogli w pozytywny sposób doświadczyć środków wprowadzanych w tej dziedzinie lub sami kształtować takie środki, ze szczególnym uwzględnieniem działań na szczeblu lokalnym oraz na obszarach oddalonych i obszarach wiejskich, gdzie jest mniej możliwości pracy z młodzieżą.

17.

Wzmocnić i upowszechnić wspólne zasady pracy z młodzieżą we wspólnocie praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą poprzez poszerzanie wiedzy o rozwoju pracy z młodzieżą w Europie i uwrażliwianie na ten rozwój, poprzez promowanie regularnej współpracy, kontaktów i wspólnych praktyk, a zarazem uwzględnianie różnic między poszczególnymi szczeblami i obszarami pracy z młodzieżą.

18.

Zwiększać orientację w koncepcjach, metodach i narzędziach stosowanych w kształceniu i szkoleniu z zakresu pracy z młodzieżą, dalej rozwijać oparte na kompetencjach ramy pozaformalnego i nieformalnego kształcenia i szkolenia z zakresu pracy z młodzieżą, w stosownym przypadku oraz zapewniać różnorodnym podmiotom zaangażowanym w pracę z młodzieżą dostateczne, dobre jakościowo kształcenie, szkolenie, wskazówki i wsparcie.

19.

Regularnie monitorować i oceniać stan pracy z młodzieżą oraz zmiany i wyzwania w tym zakresie, analizować potrzeby młodych ludzi i trendy istotne dla pracy z młodzieżą, włączać młodych ludzi w opracowywanie strategii i zachęcać wspólnotę praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą, by we współpracy z innymi zainteresowanymi sektorami reagowała na te zmiany i stosownie do nich dalej rozwijała swoje sposoby pracy.

20.

W stosownym przypadku dalej rozwijać strategie i działania umożliwiające uznawanie i walidację uczenia się pozaformalnego i nieformalnego z zakresu pracy z młodzieżą oraz uznawanie wkładu pracy z młodzieżą w zwiększanie podmiotowości młodych ludzi.

21.

Wzmocnić pracę z młodzieżą, tak by dawała młodym ludziom umiejętność przyczyniania się do rozwoju inkluzywnych, zrównoważonych, demokratycznych, pluralistycznych i pokojowych społeczeństw.

22.

Zwiększać możliwość interakcji i kontaktów transgranicznych między młodymi ludźmi z różnych środowisk kulturowych i społeczno-ekonomicznych oraz możliwość wymiany międzykulturowej w ramach państw członkowskich i uczynić z tego standardową praktykę w ramach pracy z młodzieżą, a także ułatwiać tworzenie bardziej strategicznych projektów współpracy z zakresu pracy z młodzieżą w Europie.

23.

W świetle doświadczeń zdobytych podczas pandemii COVID-19 i w obliczu ewentualnych przyszłych kryzysów zapewnić na wszystkich szczeblach trwałość i operacyjność różnorodnych rozwiązań i struktur służących pracy z młodzieżą poprzez opracowanie mechanizmów i zasobów odpornych na kryzysy, w tym technologii cyfrowych, i zapewnić, by rozwiązania i struktury potrafiły dostosowywać się do bieżącej sytuacji oraz do podobnych sytuacji, które mogą się pojawić w przyszłości.

24.

Zacieśnić współpracę zarówno między państwami członkowskimi a Radą Europy, jak i między stosownymi instytucjami, po to by wspierać rozwój dobrej jakościowo pracy z młodzieżą w całej Europie.

25.

Uwzględniały pracę z młodzieżą w obecnych i przyszłych strategiach polityki młodzieżowej oraz podczas ich realizacji na wszystkich szczeblach administracyjnych, po to by sprzyjać większej innowacyjności i poprawie jakości oraz zwiększać uznanie dla tej dziedziny, ze szczególnym naciskiem na działania na szczeblu lokalnym podczas kształtowania i rozwijania programu.

26.

Z myślą o dalszym rozwijaniu pracy z młodzieżą na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym – zgodnie ze wspólnymi celami programu – zidentyfikowały tematy i dziedziny, które należałoby opracować i wdrożyć w ramach strategii UE na rzecz młodzieży i we współpracy ze wspólnotą praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą. Proces ten powinien być jak najbardziej ukierunkowany i w stosownym przypadku włączony w istniejące strategie.

27.

Poinformowały o programie i jego realizacji wszystkie stosowne podmioty na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym w ramach wspólnoty praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą i zadbały o odpowiedni dialog z nimi i między nimi.

28.

Promowały europejski wymiar pracy z młodzieżą poprzez kontakty, współpracę oraz uczenie się międzykulturowe i partnerskie na szczeblu transgranicznym i transnarodowym.

29.

Ułatwiały realizację i dalszy rozwój programu poprzez korzystanie z istniejących struktur i instrumentów lub też w stosownym przypadku identyfikowanie lub ustanawianie nowych struktur wsparcia, narzędzi, partnerstw lub innych odpowiednich metod współpracy na różnych szczeblach.

30.

Dbały o to, by program był w jak największym stopniu kształtowany przez wspólnotę praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą, i zapewniły jej informacje, możliwości i przestrzenie ułatwiające zaangażowanie. W tym względzie szczególną uwagę należy poświęcić młodym ludziom i osobom pracującym z młodzieżą.

31.

Przewidziały zasadniczo co pięć lat Europejską Konwencję w sprawie Pracy z Młodzieżą jako forum, na którym rozwijany byłby program, rozważyły zaproszenie państw członkowskich Rady Europy w ramach unijnej polityki sąsiedztwa i zastanowiły się, jak można by wesprzeć przygotowanie i realizację programu poprzez programy Erasmus+ Młodzież i Europejski Korpus Solidarności.

32.

Utworzyły otwartą, konsultacyjną sieć ds. rozwoju pracy z młodzieżą w Europie, łączącą stosowne struktury, które skutecznie przyczyniają się do rozwoju pracy z młodzieżą poprzez promowanie nowatorskich podejść, wspieranie rozwoju i współpracy z i pomiędzy różnymi podmiotami wewnątrz i na zewnątrz wspólnoty praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą, zapewnianie wsparcia i upowszechnianie informacji o różnych priorytetach tematycznych, podejściach, sieciach i grupach docelowych. W tym względzie wsparciem dla sieci powinny być także doradztwo i wiedza fachowa z innych sektorów. Sieć powinna starać się włączać nowe podmioty w swoje prace rozwojowe.

33.

Zbadały możliwości, dzięki którym do realizacji programu mogłyby się w stosownym przypadku aktywnie przyczyniać unijne programy finansowania, takie jak Erasmus+ Młodzież i Europejski Korpus Solidarności, za pomocą przewidzianych w nich instrumentów finansowych.

34.

Promowały wśród wszystkich młodych ludzi aktywną, krytyczną świadomość obywatelską i demokratyczną oraz uznanie dla różnorodności jako stałe, podstawowe elementy pracy z młodzieżą, w tym poprzez promowanie budowania kompetencji w drodze kształcenia i szkolenia osób pracujących z młodzieżą. Zapewniły wszystkim młodym ludziom, bez dyskryminacji, możliwość podejmowania działań z własnej inicjatywy, rozwijania sprawczości i wywierania pozytywnego wpływu.

35.

Monitorowały i oceniały realizację programu. W tym celu w sprawozdaniu UE na temat młodzieży powinien się znaleźć specjalny rozdział poświęcony rozwojowi struktur pracy z młodzieżą, narzędzi, partnerstw lub innych odpowiednich metod współpracy w państwach członkowskich i na szczeblu europejskim.

36.

Zapewniła, by program został uwzględniony podczas realizacji strategii UE na rzecz młodzieży, w tym europejskich celów młodzieżowych, i zwiększyła jego widoczność poprzez użycie instrumentów i narzędzi zarządzania przewidzianych w strategii UE na rzecz młodzieży do realizacji programu oraz monitorowania, oceniania, upowszechniania i wykorzystywania jego wyników.

37.

Zapewniła synergię z innymi organizacjami międzynarodowymi oraz wzmocniła istniejące partnerstwo z Radą Europy przy realizacji programu poprzez komplementarne i skoordynowane działanie. Partnerstwo UE – Rada Europy na rzecz młodzieży mogłoby odgrywać centralną rolę w zapewnianiu synergii i ułatwianiu dialogu z myślą o osobach pracujących z młodzieżą.

38.

Rozważyła stworzenie specjalnej otwartej, wielojęzycznej europejskiej platformy cyfrowej poświęconej pracy z młodzieżą w ścisłej współpracy ze wspólnotą praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą, po to by można było dzielić się informacjami, wiedzą i sprawdzonymi rozwiązaniami oraz angażować się we współpracę i partnerskie uczenie się. Tym samym ułatwiła rozwój i realizację programu, w tym w stosownym przypadku jego wymiaru zewnętrznego. W procesie tworzenia i wdrażania platformy mogłaby pomagać i doradzać grupa ekspertów reprezentująca wspólnotę praktyków zajmujących się pracą z młodzieżą.

39.

Wzmocniła podejścia do pracy z młodzieżą w Europie oparte na budowaniu wiedzy oraz na dowodach poprzez ułatwianie kontaktów eksperckich oraz badań naukowych i praktycznych na temat skutków zasad, wydarzeń, koncepcji, działań i praktyk stosowanych w tej dziedzinie, w szczególności poprzez angażowanie naukowców prowadzących badania nad młodzieżą i budowanie repozytorium wiedzy fachowej w organizacjach zajmujących się pracą z młodzieżą.